Đặc điểm và cách chăm sóc của mãn thiên hồng
Hồ điệp Mãn Thiên Hồng thuộc họ lan (Orchidaceae) và có nguồn gốc từ Đông Nam Á, trong đó có nhiều loài đặc biệt phát triển tại Việt Nam. Loài cây này thường có các bông hoa lớn, thường có hình dạng gần như bát ngát, được hình thành từ các cánh hoa mỏng màu trắng, hồng, vàng hoặc cam.
Mãn thiên hồng là gì?
Hoa lan là loại lá đơn, ngắn, cao và dày, mọc sát nhau. Cuống hoa mọc từ nách lá, thường dài hướng lên trên khỏi bầu, hoa nở riêng lẻ trên cành, 3 lá đài to và tròn, 2 cánh hoa xòe rộng, màu sắc rực rỡ. Cánh môi phẳng của hoa có hai râu dài nên cả bông hoa trông giống như một con bướm nhiều màu sắc. Hai hàng hoa xếp đều hai bên cành giống đàn bướm đang dang rộng đôi cánh chuẩn bị bay.
Hoa nở xen kẽ từ hoa này sang hoa khác, thời kỳ ra hoa khác nhau giữa các loài và thường nở trong vài tháng. Số hoa trên cành chứng tỏ sức sống của cây. Số lượng hoa càng nhiều thì cây càng có sức sống. Đặc biệt, đặc tính phân nhánh của hoa phụ thuộc nhiều vào từng loại hoa. Ví dụ, hoa lan vàng hoặc mini có nhiều nhánh hơn hoa lan trắng và tím.
Đặc điểm lan hồ điệp
Về bộ rễ: Bộ rễ của lan hồ điệp có dạng to và mập, phân nhánh hoặc không phân nhánh nhưng không phân thành rễ chính, rễ phụ và rễ nhánh rõ ràng. Rễ lan hồ điệp có màu trắng – xanh, đầu rễ có màu vàng – xanh, vàng – trắng hoặc đỏ sẫm. Khi trồng trong chậu, rễ thường vươn ra ngoài chậu và treo lơ lửng trong không khí. Đó là đặc tính có lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của lan, do rễ cây có chứa chất diệp lục nên có khả năng quang hợp, hấp thụ nước và chất dinh dưỡng.
Về thân: Lan hồ điệp có thân ngắn và phát triển khá chậm. Trong điều kiện môi trường thuận lợi, hàng năm thân hoa lan hồ điệp chính sẽ ra lá mới theo chiều thẳng đứng, còn các cành hoa sẽ mọc ở mép thân hoặc trồi ra khỏi nách lá, lá mọc thành 2 hàng xen kẽ. Ngoài ra, lan rất khó trồng và phân nhánh nên không dùng phương pháp tách cây để nhân giống. Hơn nữa, thân lan hồ điệp ngoài tác dụng giữ cho cây đứng thẳng còn có chức năng giữ lại chất dinh dưỡng cho cây.
Về Lá: Lá lan hồ điệp khá to, dày và đầy đặn, mọc đối xứng ôm sát thân cây. Số lượng lá trên cây không nhiều, thông thường một cây lan trưởng thành sẽ có từ 4 lá trở lên. Màu sắc của lá bao gồm ba loại: lá có màu xanh lục, mặt trên và mặt dưới của lá có màu đỏ, mặt trên của lá có đốm và mặt dưới có màu đỏ. Dựa vào màu lá có thể giúp phân biệt màu hoa. Nếu lá màu xanh thì thường nở hoa màu trắng hoặc màu nhạt, còn các loại lá màu khác thì nở hoa màu đỏ.
Để thích nghi với điều kiện sinh thái nguyên sinh, mặt trên của lá không có khí khổng. Một ưu điểm của loài lan này là khí khổng không mở vào ban ngày nên cây không bị mất nước, không đổ mồ hôi. Vì vậy, rất có lợi khi cây không được tưới nước thường xuyên. Trong điều kiện khí hậu khô hạn, khí khổng đóng lại thì quá trình quang hợp diễn ra vừa đủ cho lượng CO2 sinh ra trong chu trình hô hấp.
Về Cành Hoa: Cành lan hồ điệp mọc ra từ nách lá và mọc ra từ lá thứ 3 hoặc thứ 4 nếu tính từ trên ngọn xuống. Thông thường lan hoa to ít phân nhánh, còn lan hoa nhỏ phân nhánh rõ, một số giống hoa nhỏ có thể nở tới hơn 200 hoa. Hầu hết các giống đều là hoa đơn tính, cây chỉ ra một bông hoa, trong khi một số giống ở điều kiện tốt hơn có thể ra 2-3 bông hoa.
Về hoa: Hoa của nó có 2 loại là “hoa thường” và “rất đều”. Hoa thường là hoa có cánh hoa to và rộng, giữa các cánh hoa không có khe hở hoặc khe hở rất nhỏ, tất cả hoa đều có hình tròn. Còn những bông hoa cực đều là những bông hoa có hình dáng rất tròn, các cánh hoa xếp chồng lên nhau và không có khe hở.
Một số loài có cuống lá mang hoa to, tròn. Các loài có cuống lá ngắn và hoa có màu sáng trắng, hồng, vàng hoặc cánh hoa có sọc, viền hoặc đốm hỗn hợp. Ngoài những loài này, một số lượng lớn các giống lai thích nghi với điều kiện nhân tạo hơn là môi trường tự nhiên. Một yếu tố quan trọng của lan hồ điệp là: trong điều kiện nhân tạo, thời gian ra hoa là 3 tháng. Một số loài và giống lai khác có thời hạn sử dụng lâu hơn. Một số giống có thể ra hoa quanh năm. Mùa hoa lan bắt đầu nở từ tháng 12 đến hết tháng 5.
Lan hồ điệp có nhiều hình dạng và kích cỡ. Người trồng có thể cho cây vào chậu riêng hoặc ghép nhiều cây vào một chậu. Các chậu thông thường có thể chứa nhiều cây và cây có thể ra hoa trong hai năm nếu được chăm sóc thích hợp.
Nguồn gốc lan hồ điệp
Lan hồ điệp là một loài lan của các nước Đông Nam Á, dãy Himalaya và vùng núi của Philippines. Sau này được phát triển và nhân giống trong các phòng cấy mô (gọi là lan công nghiệp) nên ngày càng có nhiều màu sắc và kích thước khác nhau. Các nước phát triển về ngành trồng lan này phải kể đến: Đài Loan, Trung Quốc…
Có khoảng 70 loài lan, trong đó có 44 loài mọc ở dãy Himalaya, một châu Á với hơn 20 loài lan ưa nhiệt được tìm thấy ở các nước Đông Nam Á như bán đảo Malaysia, Indonesia, Philippines và miền Đông Ấn Độ. Hoa lan được phát hiện vào năm 1750, lần đầu tiên được xác định bởi M. Rumphius là Angraecum album. bao gồm năm 1753, Linne đổi thành Epidenndrum amabilis năm 1825, dãy núi Blume Nhà thực vật học Hà Lan đổi tên dãy núi Phalaenopsis amabilis Bl.. và tên này được sử dụng cho hỗn hợp biển ngày nay.
Hoa lan sống ở độ cao 200 – 400 m nên vừa là nơi có khí hậu nóng ẩm vừa là nơi có khí hậu mát mẻ, nhiệt độ trung bình là 20°C – 30°C, trong đó nhiệt độ lý tưởng để phát triển loài lan này là 22°C – 27°C.
Việt Nam có khoảng 5-6 giống gốc, bao gồm Phalaenopsis gibbosa Sweet, phalaenopsis manniiRchob.f, Phalaenopsis armani(Hook.f) christenson, phalaenopsis fuscataRchob.f, Phalaenopsis lobbii (Rchob.f.). Hầu hết đều có hoa nhỏ nhưng đầy màu sắc với mùi hương độc đáo. Có 2 loại lan hồ điệp là lan rừng và lan công nghiệp, tuy nhiên loại lan hồ điệp các bạn thường thấy trên thị trường là dòng lan hồ điệp công nghiệp, để hiểu rõ hơn về 2 loại này chúng tôi sẽ phân biệt giúp các bạn.
Lan hồ điệp dại: Lan hồ điệp hay còn gọi là lan hồ điệp thu nhỏ, mọc tự nhiên trong rừng. Đặc điểm của thân và lá không có gì đặc biệt hơn lan hồ điệp bình thường. Tuy nhiên thân, cành, lá của cây đều nhỏ hơn, màu sắc hoa cũng không đa dạng bằng. Dòng lan hồ điệp này tương đối dễ trồng và chăm sóc, bạn chỉ cần đảm bảo nhiều ánh sáng, độ ẩm từ 50-70% là cây có thể phát triển khỏe mạnh mà không cần quá cầu kỳ, cẩn thận. Lan hồ điệp công nghiệp: Khác với lan hồ điệp rừng, lan hồ điệp công nghiệp là loại lan công nghiệp rất khó trồng và chăm sóc vì được sinh ra trong buồng nuôi cấy mô, được đảm bảo nghiêm ngặt về môi trường, nhiệt độ và độ ẩm. Đặc điểm là cây độc, lá to, hoa to, có nhiều màu (đến nay đã có hơn 30 màu khác nhau như: trắng v3, tím, vàng hoàng hậu, vàng công chúa, vàng kim cương, má hồng, trắng chấm tím, vàng táo……..
Đặc thù của hoa lan công nghiệp là hoa chỉ nở vào dịp Tết Nguyên đán nên được nhiều người lựa chọn làm quà tặng độc đáo để trang trí hoặc tặng người thân.
Kỹ thuật chọn chậu trồng lan hồ điệp
Kỹ thuật trồng lan hồ điệp để cây sinh trưởng và phát triển tốt thì yếu tố chọn chậu để trồng cũng khá quan trọng. Trước hết, bạn cần chọn chậu phù hợp với kích thước của cây, không nên chọn chậu quá to. Muốn cây nhanh ra hoa thì phải chọn chậu phù hợp tránh để cây phát triển nhiều lá cây không ra hoa được. Nếu là chậu đất nung thì không sao, nhưng phải ngâm chậu vào nước để chậu ngấm nước trước khi trồng; Nếu là chậu nhựa, bạn vẫn có thể trồng cây.
Chuẩn bị than củi: Than cho lan hồ điệp nên được đốt từ củi. Ưu điểm của than củi khi trồng lan hồ điệp là 5-6 năm mới phải thay chậu và chỉ sử dụng một cỡ cho các loại cây lớn nhỏ. Một số loài côn trùng trong đó sên không vỏ (Slug) không thích sống trong than củi, vì vậy giá thể than củi hạn chế gây hại rễ đối với một số loài côn trùng. Nhược điểm của than củi là giữ muối và phân bón nên đôi khi (1-2 tháng) phải tháo nhiều nước để giá thể không bị mặn.
Kỹ Thuật Trồng Lan Hồ Điệp
Đầu tiên là than củi, bạn lót dưới chậu (khoảng 1/3 lượng than ở đáy chậu), sau đó lót một lớp xơ dừa thái mỏng vào trong chậu rồi cho cây đứng vào vị trí mong muốn. Sau đó bạn cho phần xơ dừa còn lại vào chậu cách miệng chậu 1cm, không cần nén chặt mà chỉ cần vỗ xung quanh chậu cho xơ dừa rơi đều xuống giữ cho cây thẳng đứng rồi tưới nước cho cây.
Nếu trồng lan chơi trên lan can, mái hiên, sân thượng thì cần bổ sung thêm các chậu cảnh khác như cau, chiếu mai, nguyệt quế… để giảm bớt sự khô nóng do ảnh hưởng của kết cấu bê tông, mái tôn, v.v.
Trong điều kiện nhân tạo, thời gian ra hoa là 3 tháng. Một số loài và giống lai khác có thời hạn sử dụng lâu hơn. Một số giống có thể ra hoa quanh năm. Mùa hoa lan bắt đầu nở từ tháng 12 đến hết tháng 5.
Lan hồ điệp có nhiều hình dạng và kích cỡ. Người trồng có thể cho cây vào chậu riêng hoặc ghép nhiều cây vào một chậu. Các chậu thông thường có thể chứa nhiều cây và cây có thể ra hoa trong hai năm nếu được chăm sóc thích hợp.
Cách trồng
Cây giống trong bình được lấy ra cẩn thận, rửa sạch giá thể còn bám trên rễ cho đến khi không còn nhớt, cắt bỏ phần rễ và lá bị hư, thối. Sau đó đặt cây lên khay hoặc rổ nhựa để ráo nước nhưng không được để cây bị khô nước làm mất sức của cây. Khi cây đã ráo nước đem trồng ngay vào chậu nhựa trong và xử lý các chồi non mềm như sau:
Bước 1: dừa được làm xốp;
Bước 2: Phun nước giúp làm ướt đều bề mặt;
Bước 3: Vắt kiệt nước rồi bắt đầu trồng. Sau khi xử lý, quấn đều xung quanh gốc cây rồi cho vào chậu nhựa. Chậu nhựa được lót một lớp rong rêu hoặc than củi mỏng (0,5-1,5cm), chú ý bó không chặt quá cũng không lỏng quá. Sau khi trồng 3-5 giờ phun thuốc trừ bệnh, vi khuẩn với nồng độ bằng 1/2 nồng độ khuyến cáo, định kỳ 3 ngày/lần.
Những điều bạn cần biết khi chăm sóc hoa lan
Ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm
Hoa lan là loài cần ánh sáng để phát triển tốt. Chậu lan khi mua về trưng bày trong nhà nên đặt ở nơi có ánh sáng vừa phải như: nơi gần cửa sổ, phòng khách có ánh sáng nhân tạo,… Chú ý tuyệt đối không để chậu lan dưới ánh nắng trực tiếp vì cây sẽ vàng lá, cháy lá và hoa nhanh, ánh sáng lý tưởng để lan phát triển tốt là nắng sáng sớm hoặc chiều mát.
Loài lan này cần nhiệt độ ban ngày là 18-29°C và nhiệt độ ban đêm là 13-18°C. Nhiệt độ tốt nhất cho hoa là từ 21 đến 32°C. Trong suốt mùa thu, cần giữ nhiệt độ dưới 16°C cho lan hồ điệp liên tục trong 3 tuần khi các chùm hoa bắt đầu xuất hiện. Điều này sẽ giúp cây lan tránh rụng nụ khi nhiệt độ thay đổi bất thường.
Hoa lan cần độ ẩm 50-80%. Nếu độ ẩm thấp hơn thì cần cung cấp nước cho cây và môi trường xung quanh chậu. Ngược lại, nếu độ ẩm cao hơn mức quy định thì cần chú ý tăng cường độ thông thoáng cho lan hồ điệp.
Tưới nước cho lan rất quan trọng và nên được thực hiện cẩn thận. Theo mùa và điều kiện môi trường, thực vật có nhu cầu nước khác nhau, vì vậy lượng nước tưới cho cây cần phù hợp với từng mùa, đồng thời xem xét nhu cầu nước và môi trường sử dụng.
Nước tưới và phân bón cho lan hồ điệp
Đối với hoa lan, nên bón phân thường xuyên hơn vào mùa hè, khi cây đang trong giai đoạn sinh trưởng. Nên sử dụng các loại phân bón có công thức ổn định như NPK 14-14-14, 20-20-20… Chúng là loại phân bón rất tốt cho cây trồng. Ở thực vật có hoa, sử dụng công thức có hàm lượng phốt pho cao hơn (NPK 10-30-20). Trong những tháng mùa đông, cây sẽ sử dụng ít hơn nên cần giảm lượng phân bón và bón cho cây mỗi tháng một lần. Chú ý luôn tưới đẫm nước cho cây trước khi bón phân và tránh bón vào lá vì chậu lan sẽ bị cháy sém lá.
Tạo độ thông thoáng cho lan hồ điệp
So với các loài lan khác, việc thông gió ở Lan hồ điệp là rất cần thiết. Đây là yếu tố rất quan trọng trong việc phòng trừ bệnh thối nhũn và nhiều bệnh nấm thường gặp ở loài lan này. Càng thông thoáng thì cây càng ít bệnh vì nó giúp cây mau khô sau khi tưới nước. Tuy nhiên, thông gió quá nhiều cũng sẽ dễ khiến cây bị mất nước. Vì vậy, cần lưu ý điều chỉnh độ thông thoáng vừa phải, giữ cho lá lan hồ điệp luôn khô ráo là được, điều này còn tùy thuộc vào vị trí đặt chậu lan và không gian xung quanh chậu.
Diệt Sâu Bệnh Cho Lan Hồ Điệp
Chú ý đến sức khỏe của chậu lan vì đôi khi Hồ Điệp cũng thu hút các loài gây hại như sâu đục nụ, nhện, rệp đỏ, ốc sên… Khi các loài gây hại này bám vào lá, phải loại bỏ chúng bằng nước xà phòng rồi dùng vải mềm rửa sạch. Thuốc trừ sâu thương mại cũng có thể được sử dụng để loại bỏ chúng nếu tình trạng của lan quá nghiêm trọng.
Đối với các loài nấm bệnh sẽ khó diệt trừ hơn nên luôn chú ý vệ sinh chậu, lá cây và đảm bảo môi trường trồng lan hồ điệp thông thoáng để ngăn ngừa nấm bệnh xuất hiện. Khi phát hiện cây bị bệnh cần cắt bỏ phần bị hại và thay chậu mới. Trước khi thay đừng quên vệ sinh chậu và chuẩn bị giá đỡ mới cho lan. Sau đó đặt cây ở nơi ít ánh sáng như: hiên nhà, dưới gốc cây hoặc dưới mái hiên có 70% ánh sáng để cây có thời gian phục hồi.
Hoa lan là loại lá đơn, ngắn, cao và dày, mọc sát nhau. Cuống hoa mọc từ nách lá, thường dài hướng lên trên khỏi bầu, hoa nở riêng lẻ trên cành, 3 lá đài to và tròn, 2 cánh hoa xòe rộng, màu sắc rực rỡ. Cánh môi phẳng của hoa có hai râu dài nên cả bông hoa trông giống như một con bướm nhiều màu sắc. Hai hàng hoa xếp đều hai bên cành giống đàn bướm đang dang rộng đôi cánh chuẩn bị bay.
Hoa nở xen kẽ từ hoa này sang hoa khác, thời kỳ ra hoa khác nhau giữa các loài và thường nở trong vài tháng. Số hoa trên cành chứng tỏ sức sống của cây. Số lượng hoa càng nhiều thì cây càng có sức sống. Đặc biệt, đặc tính phân nhánh của hoa phụ thuộc nhiều vào từng loại hoa. Ví dụ, hoa lan vàng hoặc mini có nhiều nhánh hơn hoa lan trắng và tím.
