Kỹ thuật chăm sóc cây xoài để có tỉ lệ đậu quả cao
Kỹ Thuật Trồng Và Chăm Sóc Cây Xoài
Làm đất: lên liếp cao 0,5 – 0,8 m, rộng 7m. Vùng Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) đất thấp và có nhiều sét, dễ bị úng nước nên trồng cây trên mô, đường kính mô từ 60-80 cm, cao 30-60 cm. Đất dùng làm mô có thể là đất bãi bồi vên sông, đất mặt ruộng, đất vườn cây ăn trái phơi khô trộn với phân chuồng, tro trấu theo tỉ lệ 2 đất + 1 phân chuồng + 1 tro trấu. Ngoài ra nên bón lót thêm 200-300g phân 16-16-8 trên mỗi hốc ở dưới và xung quanh bầu cây. Sau đó mỗi năm đấp mô rộng thêm ra theo sự phát triển của rễ.
Khoảng cách trồng: vì xoài là cây đại thụ có khả năng sống rất lâu (từ 30 – 50 năm), đồng thời xoài ưa sáng và có trái ở ngoài tán cây nên không trồng quá dầy. Thông thường có thể trồng thưa (cách khoảng 8m x 8m, hoặc 10m x 10m), trong điều kiện thâm canh có thể trồng dày hơn với khoảng cách trồng 6 x 6m; tuy nhiên phải có biện pháp cắt tỉa, tạo hình ngay từ đầu để cây nhận được ánh sáng tốt nhất mới cho năng suất cao. Việc trồng xen lấy ngắn nuôi dài: có thể trồng xen các loại cây họ đầu như đậu xanh, đậu nành hoặc các loại rau màu.
Tiêu chuẩn cây giống: cây giống trồng theo tiêu chuẩn ngành 10TCN – 2001, cụ thể là: cây được ươm trong bầu nilon màu đen có chiều cao 20 – 22 cm, đường kính bầu 12 cm. Bầu không bị dập, vỡ. Cây ghép sinh trưởng tốt, thân cây mập, chiều cao cành ghép 40 – 50 cm, đường kính 1 cm (đo phía trên vết ghép khoảng 2 cm), có từ 2 – 3 đợt lộc. Lá cây xanh đậm, không có vết sâu bệnh.
Bón phân:
Phân bón là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc cho trái cách năm của xoài. Sau năm đạt năng suất cao (năm trúng), thiếu phân bón và tưới nước trong mùa khô, xoài sẽ ra hoa ít và rụng nhiều (năm thất mùa). Lượng phân bón tuỳ theo tuổi cây, đất đai và tình trạng sinh trưởng của cây. Thông thường có thể bón phân như sau:
– 2 năm đầu: đào 4 – 5 lỗ xung quanh cách gốc theo hình chiếu của tán, bón phân và lấp đất, số lần bón được chia làm 2 đợt/năm (tháng 4-5 và tháng 11 dl). Bón 150 – 300 g phân 16 – 16 – 8 và 100 – 200g Ure/cây/năm hoặc pha 01 muỗng canh phân 16 – 16 – 8 với ½ muỗng ure/thùng 10 lít, tưới vào gốc (5 – 6 gốc/thùng) định kỳ 30 ngày/lần.
– Cây 6 – 8 năm tuổi cần nhiều phân để có sản lượng cao. Bón theo công thức 1,09 – 0,9 – 0,96 kg N – P – K / cây/ năm. Chia làm 3 đợt bón như sau:
+ Sau khi thu hoạch: bón 550 – 300 – 240 g N – P – K / cây/ năm (phân ure 1,2 kg/cây/năm, Lân Long Thành 2,3 kg/cây/năm, clorua kali 0,4 kg/cây/năm)
+ Trước khi xử lý ra hoa 30 ngày, bón theo công thức 180 – 300 – 240 g N – P – K / cây/ năm (phân ure 0,4 kg/cây/năm, Lân Long Thành 2,3 kg/cây/năm, clorua kali 0,4 kg/cây/năm).
+ Sau khi đậu trái 2 tuần bón 360 – 300 – 480 g N – P – K / cây/ năm (phân 20 – 20 – 15: 1,5 kg/cây/năm, phân ure 130 g/cây/năm, clorua kali 425 g/cây/năm).
Tưới nước: mặc dù là cây chịu hạn nhưng nước có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng sinh trưởng và cho ra lá non. Cây cần có thời gian khô hạn 2, 3 tháng, thời kỳ này gọi là giai đoạn nghỉ ngắn để phân hoá mầm hoa. Sau thời kỳ khô hạn cây cần nước để cho bông, trái phát triển, vào thời điểm này lượng nước cũng góp phần quyết định đến năng suất và phẩm chất trái.
Tỉa cành, tạo tán: tỉa cành, tạo tán là khâu chăm sóc không thể thiếu được trong canh tác xoài hàng hoá; cần phải thực hiện sớm, ngay từ đầu. Do ưu thế của chồi ngọn nên chồi bên phát triển kém. Bấm ngọn cây sau 1 năm tuổi (khoảng 3 – 4 lần ra đọt) ở vị trí cách mặt đất khoảng 0,6 – 1 m để có nhiều chồi bên. Sau khi cắt ngọn, cây sẽ ra nhiều chồi, chỉ giữ lại từ 3 – 4 chồi theo hướng đều nhau. Vị trí phân cành của 3 cành không ở cùng một điểm xuất phát từ thân chính là tốt nhất. Đối với một số giống có cành mọc thẳng đứng, buộc vật nặng treo trên cành, làm cho cành mọc ngang ra. Khi cành ngang có khoảng 2 – 3 lần đọt, tiếp tục bấm ngọn cành này. Chú ý giữ lại từ 3 – 4 chồi mọc theo các hướng tạo cân đối cho tán cây.
Cắt tỉa phải được thực hiện thường xuyên hàng năm, sau mỗi kỳ thu hoạch trái để cây ra đọt non mới. Cành nhỏ ốm yếu, cành vượt trong tán, cành bệnh và những cành đã rụng hết trái phải tỉa bỏ. Cắt tỉa sẽ tạo ra nhánh ngắn lý tưởng, cho cây có nhánh thấp dễ điều khiển, và nhất là tán cây thông thoáng ít sâu bệnh. Dùng kéo tỉa cành nhỏ, dùng cưa cắt cành lớn.
Bảo vệ hoa và trái: việc bảo vệ hoa và trái non là rất quan trọng. Có thể phun thuốc (Pyrinex, Sago Super, Butyl) bảo vệ hoa lần 1 khi phát hoa dài 2-3cm để ngừa rầy chích hút. Lần hai phun khi hoa đạt kích thước tối đa. Sau đó, ngưng phun thuốc để bảo vệ côn trùng có ích giúp hoa thụ phấn. Trong giai đoạn này, nếu mưa nhiều, nhất là mưa đêm, thì sáng hôm sau rung cành cho rụng bớt hoa không thụ phấn, kết hợp phun thuốc phòng trừ nấm gây bệnh thán thư (dùng thuốc Bendazol, Carbenzim, liều lượng theo hướng dẫn). Cứ hễ mưa xong là phun thuốc. Khi trái non đạt kích thước đường kính 1-2mm (còn gọi là đậu trứng cá), phun thuốc ngừa bệnh thán thư. Dùng các loại thuốc như Antracol, Viben-C, và phun Pyrinex, Fastac để ngừa sâu rầy.
Sau khi xoài đậu trái thường phải qua thời kỳ rụng sinh lý, kéo dài khoảng 35-45 ngày. Qua thời kỳ này thì xoài không rụng nữa. Giai đoạn này, bao trái là hiệu quả nhất nhằm hạn chế việc sử dụng thuốc trừ sâu mà vẫn bảo vệ được trái xoài khỏi sâu bệnh hại, vừa giúp cho vỏ xoài trắng đẹp.
Quy trình chăm sóc và điều khiển cho xoài ra hoa, đậu trái
1. Kích thích cho xoài ra đọt và hoa đồng loạt
Sau khi thu hoạch cây xoài khoảng 1-1,5 tháng tiến hành bón phân tỉa cành nhanh, gọn nhằm nhằm kích thích ra đọt đồng loạt. Một số vườn có điều kiện, sau thu hoạch có thể áp dụng biện pháp xiết nước, bơm nước ra khỏi mương vườn, hạ mực thủy cấp xuống sâu trong vài tuần. Sau đó cho nước vô mương, kết hợp bón phân tưới nước đẫm cây sẽ ra hoa đồng loạt. Tỷ lệ phân lúc này cần nhiều đạm để cây có thể ra lá tốt có thể bón NPK theo công thức 3-1-1 hoặc 3-2-1 tổng lượng phân áp dụng khoảng 1 kg NPK 20-20-15 + 1 kg urê cho cây 7-10 năm tuổi.
Có thể áp dụng: Nitrat kali (KNO3) nồng độ 1-1,5% (100-150gr/10 lít nước) đối với một số giống mẫn cảm như xoài Thơm, xoài Bưởi, xoài Cát Chu. Nên sử dụng Dola 02X liều lượng 0,4-0,5%(40-50gr/10 lít nước) cho các giống khó ra hoa như Cát Hòa Lộc, Cát Nước, Xoài Tượng. Sau 5-7 ngày, quan sát thấy mầm hoa ra không đều, tiến hành phun bổ sung ½ liều lượng đã sử dụng để cây ra đọt và hoa đồng loạt hơn. Giai đoạn này có một số đối tượng dịch hại quan trọng như bọ cắt lá, bọ trĩ, sâu đục cành non, bệnh thán thư. Có thể phối hợp cùng lúc các loại thuốc để phòng trừ sâu bệnh: Fenbis, Manzate, Basudin 50ND, Dithane. Trường hợp có rầy bông xoài và bọ trĩ nên pha thêm Butyl + Admire.
2. Quy trình phun xịt xoài
Cần lưu ý đặc điểm của cây để xử lý xoài ra hoa đạt kết quả cao:
* Xoài tơ 4-10 năm tuổi: Cây cần ra đọt từ 2-3 lần, sau đó cây mới có thể ra hoa được.
* Xoài hơn 10 năm tuổi: Chỉ cần ra đọt một lần là có thể ra hoa được. Để hỗ trợ cây phân hóa mầm tốt, cây cần được bón phân lân và kali cao hơn bằng cách phun MKP(0-52-34) ba lần, cách nhau 7-10 ngày/lần và bón gốc các loại phân chứa hàm lượng lân và kali cao.
2.2.1. Cho ra hoa sớm :
– Mục đích bán được giá cao nhưng gặp rất nhiều điều bất lợi như mưa bão nhiều, bệnh nhiều, đầu tư và rủi ro cao.
– Đối với cây già (hơn 10 năm tuổi) áp dụng thuốc tưới gốc khi cây ra đọt lần 1 hoặc 2, cây tơ áp dụng thuốc tưới gốc khi cây ra đọt lần 2 hoặc 3.
– Thời điểm tưới thuốc thích hợp nhất là khi cây vừa lú đọt 3-5 cm.
– Thuốc dùng ức chế sinh trưởng để cây chủ động phân hóa mầm hoa là chất Paclobutrazol loại 10% hoặc 15%. Liều lượng sử dụng: 10gr/1 m đường kính tán loại 10%, thí dụ cây có đường kính tán 5m thì sử dụng 50gr Paclobutrazol 10% tưới vào gốc.
– Cách tưới :
* Dùng bàn chải sắt đánh sạch gốc xoài cách mặt đất khoảng 30 cm.
* Dùng len đào một rãnh nhỏ sâu 10 cm, ngang 5 cm xung quanh gốc cây.
* Cân và pha toàn bộ lượng thuốc đã tính toán vào 3-5 lít nước sạch.
* Tưới dung dịch thuốc này lên thân cây khoảng 50 cm cho thuốc chảy dài và đọng vào rãnh.
* Giữ ẩm 3-5 tuần lễ cho cây dễ hấp thu thuốc đã tưới.
* Sau đó phun MKP(0-52-34) 40gr/10 lít nước , phun 3 lần, cách nhau 7-10 ngày/lần.
* Sau 3 tháng phun Dola 02X liều lượng 50gr/10 lít nước để thúc cây ra hoa đồng loạt.
2.2.2. Ra hoa chính vụ:
Ở ĐBSCL xoài thường ra hoa tự nhiên từ tháng 12-1dl và thu hoạch vào trung tuần tháng 4 đến tháng 5 dl. Quan sát trong vườn thấy có một số cây tự nhiên ra hoa. Cần cân đối nguồn lực có thể chia vườn ra 2-3 lần xịt kích thích ra hoa Paclobutrazol 10%, cách 1-2 tuần để sau này dễ đối phó với thời tiết bất lợi và giảm áp lực do phải tiêu thụ sản phẩm quá nhiều cùng một lúc.
2.2.3. Quy trình phun xịt để bảo vệ hoa và trái:
a. Phun lần 1 : Khi sau khi xử lý ra hoa được 2-3 tháng và khi cây có biểu hiện sắp ra hoa, sử dụng 50g Dola 02X + 30g Manzate/10 lít nước. Sau đó 5-7 ngày phun bổ sung 30 gr Dola 02X/10 lít nước để cây ra hoa đồng loạt hơn.
b. Phun lần 2 : Khi phát hoa xoài vừa lú khoảng 3-5 cm (lú cựa gà). Giai đoạn này có thể xuất hiện: rầy bông xoài, sâu ăn bông, bệnh thán thư nên sử dụng các loại thuốc phối hợp như sau: Butyl + Polytrin P + Carbenzim + Botrac. Nguyên tố Bo để gia tăng sức sống hạt phấn, hỗ trợ sự đậu trái.
c. Phun lần 3 : Khi phát hoa đạt kích thước tối đa và có một vài hoa trong cùng vừa nở. Giai đoạn này có thể dùng Admire + Ridomil + SecSaigon để trừ rầy bông xoài, bọ trĩ, sâu đo ăn bông, sâu nhiếu bông, sâu đục lòn bông và bệnh thán thư.
d. Phun lần 4 : Khi hoa đang nở rộ, giai đoạn này cây rất cần thời tiết nóng ấm, khô ráo và cần nhiều côn trùng thụ phấn như ong mật, ruồi nhà, bướm,…Vì vậy, tạm ngưng sử dụng thuốc trừ sâu giai đoạn này nhằm bảo vệ côn trùng có ích. Gió cũng là tác nhân quan trọng giúp phấn xoài có thể tung đi xa và thụ phấn chéo. Bệnh thán thư là bệnh quan trọng ảnh hưởng lớn sự thành bại của mùa vụ. Sử dụng Score để phòng trị bệnh thán thư.
e. Phun lần 5 & 6 : Cách 4 ngày/lần phun tiếp Score để ngừa bệnh thán thư.
f. Phun lần 7: Lúc này xoài đã đậu trái non bằng đầu đũa ăn (hạt đậu) đến đầu ngón tay út, giai đoạn này dễ rụng trái non nếu gặp thời tiết bất lợi. Bọ trĩ là đối tượng gây hại quan trọng, tiếp đến rầy bông xoài và bệnh thán thư, nên sử dụng Admire, Antracol. Tiếp tục phun lần 8 các loại thuốc: Polytrin P, Topsin M, Carbendazim và NAA. Chất NAA hạn chế rụng trái non.
*Lưu ý: Trong thời kỳ ra hoa đang nở rộ nếu trời không mưa thì cứ 4 ngày phun ngừa 1 lần. Nhưng nếu có mưa liên tục sau khi phun cần phải rung cây hoặc phun rửa nước sạch rồi phun lại sau đó, nhưng giảm dần liều lượng để ngăn chặn nấm bệnh và thời gian không được trễ hơn 24 giờ, thuốc phải cần sử dụng luân phiên để tránh hiện tượng kháng thuốc.
g. Các lần tiếp theo : Sau đó phun định kỳ 7-10 ngày/lần phun thuốc trừ sâu bệnh, bọ trĩ để trái được sáng đẹp đến 40-45 ngày tuổi.
Có 2 giải pháp lựa chọn để chăm sóc tiếp đến khi thu hoạch :
– Các cây xoài canh tác theo lối truyền thống, có tán cao hoặc nơi thiếu công lao động thì phun thuốc hóa học định kỳ 7-10 ngày/lần phun các loại thuốc phòng trừ rầy bông xoài, bệnh thán thư và bọ trĩ đến ngày thu hoạch.
– Các cây xoài được trồng bằng phương pháp ghép, có tán lùn thì nên sử dụng phương pháp bao trái. Cách bao trái như sau : Thời điểm bao trái vào khoảng 40-45 ngày sau khi đậu trái, giai đoạn này trái đã hết rụng sinh lý lần 3, đang ở thời kỳ sinh trưởng tích cực. Nên xử lý trái trước khi bao: tỉa bỏ các trái bị xây xước, da cám, có vết bệnh, trái nhỏ, quăn queo chỉ chừa lại 1-2 trái đều đẹp trên 1 bông. Đối với các giống xoài có khả năng đậu trái cao, độ lớn trái đồng đều thì có thể để lại 3-4 trái như các giống Cát Chu, Xoài Tam An, Pan-củng-xị và tỉa bỏ luôn các gié hoa đã khô héo có thề làm xây xước trái. Phun các loại thuốc bảo vệ thực vật kỹ tước khi bao bằng các loại thuốc như: Ridomil, Polytrin và chất bám dính Toba rồi sau đó bao trái lại.
3. Tưới nước
Nước có vai trò rất quan trọng để tăng năng suất và chất lượng xoài không những ngay trong mùa vụ đó mà còn ảnh hưởng đến vụ năm sau. Trong mùa khô hạn, cây đang mang trái nếu có điều kiện, khi tưới phải đều và đủ nước, mỗi lần tưới không nên cách quá 5-7 ngày, nếu không sẽ dễ gây “sốc” cho cây làm rụng trái non hàng loạt.
