Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây xoài
1/ Đặc điểm của cây xoài
Xoài có nguồn gốc từ Ấn Độ, tên khoa học Mangifera Indica. Xoài được trồng rộng rãi trong cả nước, nhưng tập trung nhiều nhất ở Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long…
Là loại cây gỗ có tán rộng, chiều cao từ 10-15m, rễ ăn sâu trong lòng đất. Cây bắt đầu cho trái sau khoảng 6-7 năm trồng (đối với xoài nhân giống bằng hạt) và 3-4 năm (đối với xoài tháp).
Cây xoài là cây ăn quả nhiệt đới, chịu hạn tốt và có thể chịu được nhiệt độ từ 40 đến 45 độ C nhưng xoài sẽ sinh trưởng và phát triển tốt trong khoảng nhiệt độ từ 23 đến 28 độ C.
2/ Các giống xoài phổ biến ở nước ta
Ngày nay ở nước ta có hơn 100 giống xoài khác nhau. Mỗi loại xoài sẽ cho một sản lượng và giá trị thành phẩm khác nhau. Trong đó trồng nhiều giống xoài: xoài cát Hòa Lộc, xoài Cát Chu, xoài bưởi, xoài Khiếu Xá, xoài tứ quý.
3/ Yêu cầu về đất trồng xoài
Xoài khá dễ trồng về mặt đất. Để cây xoài phát triển tốt và sai quả nên trồng trên đất thịt pha cát, thoát nước tốt, sâu ít nhất 1,5-2 m, mực nước không thấp hơn 2,5 m. Đồng thời, đất thịt nhẹ kém màu mỡ thì xoài dễ ra nhiều hoa và trái, ngược lại với đất màu mỡ thì ngược lại.
Đất trồng xoài cần có độ pH từ 5,5 đến 7. Riêng vùng đồng bằng, trước khi thực hiện kỹ thuật trồng xoài phải lên giàn cao sao cho nước ở một điểm cách gốc ít nhất 1m.
4/ Cách chọn xoài giống?
Xoài được nhân giống bằng nhiều phương pháp như gieo hạt, giâm cành, ghép cành… Nhưng phổ biến nhất là ghép. Hầu hết các giống ghép trên gốc ghép là giống bưởi hoặc xoài chua. Để chọn được cây xoài ghép đủ tiêu chuẩn đem trồng cần chú ý:
– Vết ghép không bị giập, gãy.
– Cây ghép sinh trưởng tốt, thân khỏe.
– Cây ghép có chiều cao khoảng 40-50 cm, đường kính gốc 1 cm (đo phía trên vết ghép khoảng 2 cm).
– Cây ghép có 2-3 chồi, lá xanh đậm, không sâu bệnh.
5/ Thời vụ và khoảng cách trồng
Xoài có thể trồng quanh năm, tốt nhất nên trồng vào đầu mùa mưa. Tránh trồng xoài vào thời tiết nóng hoặc lạnh. Nếu trồng với số lượng ít, cây có thể trồng vào nhiều mùa khác nhau.
Vì xoài là cây có tán rộng nên trồng với khoảng cách 8x8m hoặc 10x10m. Cũng có thể trồng dày hơn với khoảng cách 5x6m rồi thưa dần khi cây lớn dần.
6/ Chuẩn bị trồng xoài
6.1 Đất trồng xoài
Nếu đây là lô vườn mới thì cần làm cỏ, xới đất cho tơi xốp, thoáng khí. Nếu đất trong vườn đã trồng các loại cây lâu năm khác thì phải để đất nghỉ 6-12 tháng mới trồng xoài. Trong khi đó, có thể trồng các loại cây họ đậu vừa tăng thu nhập vừa giúp tăng lượng đạm trong đất. Ngoài ra, tàn dư thực vật ngắn ngày có thể được sử dụng để ủ phân hữu cơ để bổ sung chất dinh dưỡng cho đất.
6.2 Hố trồng xoài
Việc chuẩn bị hố trồng xoài được thực hiện trước khi trồng từ 1 đến 2 tháng. Giúp chuyển hóa các chất dinh dưỡng thành dạng dễ tiêu cho cây trồng và tăng lượng vi sinh vật đất. Đối với mặt đất bằng phẳng hoặc dốc thoát nước tốt. Cần đào hố kích thước 60x60x60cm. Sau đó bón thúc theo tỷ lệ 20-30kg phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục, phân trùn quế…): 0,1kg kali: 1kg lân: 0,5kg vôi bột. Trộn đều phân bón với lớp đất mặt và cho vào hố. Tưới nước kỹ sau khi đổ đầy. Để làm nền cao, có thể đánh chậu có bán kính khoảng 1-1,5 m, sâu khoảng 20-30 cm và nhô cao ở giữa.
Đối với đất vùng sông rạch nên đào rãnh, đắp mô cao khi thực hiện kỹ thuật trồng xoài. Đồng thời bón thêm phân với liều lượng như khi đào hố trên.
7/ Kỹ thuật trồng xoài cao sản
7.1 Cách nhân giống xoài
* Phương pháp gieo hạt
Do các giống xoài hiện nay trong nước là giống đa phôi nên cây nhân giống từ hạt luôn giữ được các đặc tính ưu việt của cây mẹ. Cây giống có khả năng chống chịu tốt hơn và lâu bị héo và chết hơn so với xoài ghép. Nhưng cây nhân giống từ hạt sẽ mất 6-7 năm để bắt đầu đơm hoa kết trái.
Chọn hạt xoài từ những cây con tốt đang ở độ chín. Xoài được chọn giống không bị sâu bệnh, không bị đột biến gen.
Sau khi chọn hạt, loại bỏ thịt hạt rồi phơi hạt trong râm cho ráo nước. Sau đó loại bỏ lớp vỏ cứng bên ngoài và đem hạt vào. Vùi hạt vào đất tơi xốp khoảng 5cm, hạt cách hạt 15cm. Do hạt có hình dạng dẹt và hơi nhỏ nên khi đặt hạt nên đặt nghiêng, phần bụng cong hướng xuống dưới. Do đó, trong quá trình nảy mầm, cây con không bị nghiêng.
Một hạt có thể nảy mầm từ 3 đến 5 mầm, ta phải loại bỏ những mầm yếu và cây hữu tính. Khi cây con có khoảng 4 lá xanh thì đem giâm hoặc bầu đất vào. Khoảng 2 tháng sau là có thể đem trồng ngoài vườn.
* Phương pháp ghép cành
Hiện nay có nhiều phương pháp ghép trên cây xoài như ghép chữ T, ghép cửa sổ, ghép áp, ghép nêm… Nhưng ghép áp và ghép mắt là 2 phương pháp phổ biến nhất.
Việc ghép xoài thường được thực hiện từ tháng 2 đến tháng 4 (vụ xuân) hoặc từ tháng 7 đến tháng 9 (vụ thu).
Trước khi ghép cần chuẩn bị đầy đủ vật dụng ghép như: dao ghép, băng keo hoặc dây ni lông và cắm cành.
Gốc ghép được chọn là giống xoài địa phương giúp tăng khả năng thích nghi của cây con. Nên chọn gốc ghép ở các giống thuộc nhóm đa phôi để giúp tăng độ đồng đều của cây con.
Cành ghép nên chọn là cành bánh tẻ, có 2-3 chồi nhiều, dài khoảng 35-40cm và có kích thước tương đương với gốc ghép. Mảnh ghép lành lặn và không bị biến dạng.
Phương pháp ghép được thực hiện cụ thể như sau:
áp suất ghép
Tại vị trí ghép, dùng dao sắt cắt một lát dài 5-6cm từ cả gốc và cành ghép, sau đó đặt cành ghép lên gốc ghép và dùng băng dính (hoặc nilon) quấn lại. Để ngăn nước mưa thấm vào gây thối, hãy bôi sáp hoặc nến xung quanh dây thép quấn. Sau 2-3 tháng, cành ghép bám vào và có thể cắt khỏi cây mẹ.
ghép mắt
Sau khi chọn được cành ghép, cắt bỏ phần lá phía trên mắt và giữ lại phần thân. Sau 2 tuần, khi nách lá có dấu hiệu mọc mắt thì tiến hành cắt và ghép mắt. Bước tiếp theo là thực hiện ghép mắt chữ T. Rạch một đường ngang dài 1-2 cm, thêm một đường dọc vuông góc với một đường ngang để tạo thành chữ T, đồng thời loại bỏ toàn bộ lớp vỏ bên ngoài. Dùng tay nhẹ nhàng mở vết rạch rồi đưa mắt ghép vào. Cuối cùng dùng băng keo hoặc dây ni lông quấn lại chỗ ghép và để hở mầm.
Ghi chú
– Vết ghép phải được che kín để hạn chế mồ hôi cũng như ngăn nước mưa xâm nhập và nấm bệnh.
Thường xuyên thăm vườn để nhanh chóng điều chỉnh độ ẩm thích hợp. Cần tỉa bỏ tất cả các chồi non ở gốc ghép. – Bổ sung dinh dưỡng hữu cơ tốt cho cây trồng. Phát hiện kịp thời sâu bệnh để tiêu trừ bằng các biện pháp cơ học, sinh học hoặc hóa học thích hợp.
7.2 Kỹ thuật trồng xoài mới (Kỹ thuật trồng cây xoài mới)
Đào một hố nhỏ chính giữa hố, đặt cây con vào giữa, cho đất thích ứng với cổ rễ và nén chặt xung quanh. Sau đó nối 2 cọc chéo tạo hình chữ X trên cây và buộc dây cố định tránh rung gốc gây chết cây. Sau đó dùng rơm rạ, chất thải thối rữa v.v. cho cây và tưới nước liên tục trong tháng đầu tiên. Sau khi cây phát triển được 3 lá phải tiến hành vắt bỏ chồi non. Khi ra chồi thứ cấp, chọn 3 chồi sinh trưởng khỏe nhất nằm theo hướng tam giác đều, bóp các chồi như trên cho đến khi chồi non có 3 lá thì tiếp tục bóp. Kích tiếp lần thứ 3 thì dừng, để cây phát triển tự nhiên.
8/ Cách chăm sóc xoài
8.1 Tưới nước
Khi mới trồng cần tưới nước thường xuyên để cung cấp độ ẩm cho chồi non hình thành và phát triển. Giai đoạn này nên tưới 3-4 ngày/lần. Khi cây trưởng thành tưới ít nước hơn, chỉ giữ ẩm cho đất xung quanh gốc.
8.2 Làm cỏ
Khi cây còn nhỏ tán lá hẹp tạo điều kiện thuận lợi cho cỏ dại phát triển. Nên lựa chọn phương pháp làm cỏ tùy theo diện tích của vườn. Nếu là cỏ lá rộng, thân thẳng thì dùng dao có cán dài, mũi dao cong như lưỡi liềm. Thân cây đã cắt được thu hái, phơi khô rồi cất quanh gốc cây. 8.3 Bảo vệ hoa và trái non
Việc rụng trái non ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất cuối vụ. Có thể phòng trừ bằng cách phun thuốc bảo vệ hoa lần 1 khi hoa mới được 2-3cm để ngăn không cho rầy chích hút. Phun lần thứ hai khi hoa đạt kích thước tối đa. Sau đó ngừng phun thuốc trong quá trình thụ phấn để bảo vệ côn trùng có lợi. Khi đó, nếu trời mưa, nhất là vào ban đêm, sáng hôm sau lắc cành để ngắt những bông chưa thụ phấn và phun kết hợp thuốc phòng trừ bệnh thán thư. Khi quả non đạt đường kính 1-2 mm thì tiến hành phun thuốc trừ bệnh thán thư. Sau khi đậu trái thường 35-45 ngày là rụng trái sinh lý. Sau thời gian này, bao trái để bảo vệ là phù hợp nhất.
Bảo vệ hoa và trái non của cây xoài
Kỹ thuật trồng xoài bằng biện pháp bảo vệ hoa và trái non
Tuy nhiên, hoa xoài thường không xuất hiện cùng một lúc. Để ra hoa tập trung, xoài thường được xử lý bằng dung dịch KNO3 nồng độ 1,25-1,5% để làm ướt lá. Sau khi phun 3-7 ngày cây xoài sẽ ra hoa đồng loạt.
9/ Kỹ thuật quản lý ra hoa đậu trái trái vụ
Sau khi thu hoạch, để cây nghỉ khoảng 1,5-2 tháng để cây phục hồi. Sau đó tiến hành kích thích ra hoa cho cây. Để kích thích xoài non ra hoa, cây phải ra 2 đến 3 đợt lộc non. Đặc biệt đối với những cây xoài già đủ sức ra một lứa non. Có thể kích thích xoài ra hoa bằng nhiều cách như hun khói, cắt cành hoặc xử lý bằng chế phẩm sinh học.
Bón khi lá non phát triển hoàn toàn, có màu đồng (15-20 ngày) hoặc màu đọt chuối đến xanh nhạt. Sau đó, phun thuốc kích thích ra hoa theo liều lượng khuyến cáo trên bao bì. Cuối cùng là việc sử dụng thuốc kích thích ra hoa xoài được sử dụng rộng rãi hiện nay.
10/ Kỹ thuật tỉa cành, tạo tán
Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ để tỉa cành, tạo tán bao gồm: kéo cắt cành, kìm treo, cưa tay… Ở cây xoài, người ta chia làm 2 bước chính để tỉa cành, tạo tán bao gồm:
10.1 Giai đoạn gieo hạt
Đây là giai đoạn cây sinh trưởng nhanh nên việc tỉa cành tạo tán lúc này là rất quan trọng. Giúp cây cho năng suất cao, chất lượng quả tốt hơn, hạn chế sâu bệnh và đặc biệt dễ chăm sóc sau này.
Khi xoài đạt chiều cao 1 m thì tiến hành cắt chồi. Dùng kéo cắt bỏ phần nụ khoảng 20-30cm. Sau khi cắt lần 1, các cành tiếp tục dài ra khoảng 1m thì bấm lần 2. Mỗi cành này tiếp tục ra 3 cành cấp 2. Ngoài ra, cần loại bỏ các cành mọc bên dưới, mọc xiên hoặc mọc chui vào tán, cành bị sâu bệnh.
Ghi chú
Cắt ngọn phía trên vòng chồi, cây sẽ cho nhiều nhánh nên chỉ cắt bỏ 3-4 nhánh. Ngoài ra, các cành mọc ở vòm chồi dễ bị gãy khi gặp mưa to nên nhổ bỏ.
10.2 Giai đoạn đậu quả
Thời điểm ra hoa nên tiến hành khi cây đã đâm chồi xong, chuẩn bị bung hoa. Cần loại bỏ những cành mọc sát đất, cành bị sâu bệnh, cành không thể đậu trái, cành nhỏ bên trong. Để tạo độ thông thoáng cho tán cây.
Sau khi thu hoạch cần tỉa bớt cành thấp, cành bị bệnh, cành mọc bên trong tán, cành mọc xiên hoặc tỉa bớt cành dày.
11/ Kỹ thuật bón phân cho xoài
11.1 Giai đoạn cây tơ
Mỗi năm bón thêm 200 – 400 g phân NPK 16-16-8 và 200 g urê cho mỗi cây. Phân làm 2 lần bón vào đầu và cuối mùa mưa. Có thể bón theo hố hoặc rải đều xung quanh gốc tùy theo khoảng cách giữa tán và cách gốc 0,3-0,5m. Ngoài ra, bổ sung thêm khoảng 2-4 kg phân trùn quế giúp bổ sung dinh dưỡng hữu cơ, axit amin, vi sinh vật có ích cho cây trồng và đất.
11.2 Giai đoạn trưởng thành của cây
Bón lót mỗi cây ít nhất từ 2 đến 5 kg phân NPK 16-16-8, chia làm 2 lần bón vào đầu và cuối mùa mưa. Sau mỗi vụ có thể tăng lượng phân bón tùy theo năng suất vụ trước cao hay thấp.
12/ Phòng trừ sâu bệnh trên cây xoài
Xoài thường gặp một số loại sâu bệnh hại như: thán thư, phấn trắng, khô đọt, thối trái, xì mủ trái, xì mủ thân; sâu đục trái, ruồi đục trái, dòi ăn lá, sâu đục thân, sâu đục cành…
Thường xuyên thăm vườn, cắt bỏ cành lá bị sâu bệnh tấn công. Có thể phun dung dịch tinh dầu tỏi, ớt, gừng, neem với liều lượng 10ml/1 lít nước sạch để phòng trừ.
